Acute en chronische alvleesklierontsteking

Belangrijke functies van de alvleesklier

• Het produceren van alvleeskliersap (die enzymen bevatten) die nodig zijn voor de vertering van de voeding. De enzymen breken vetten, koolhydraten en eiwitten af. Zo kunnen de voedingstoffen opgenomen worden via de darmen.
• De productie van hormonen (zoals insuline) die noodzakelijk zijn bij het handhaven van de bloedsuikerspiegel.

Acute alvleesklierontsteking

Normaal gesproken zijn de spijsverteringsenzymen, die de alvleesklier produceert, in de darm pas werkzaam. Bij een acute alvleesklierontsteking zijn de spijsverteringsenzymen al in de alvleesklier actief. Dit veroorzaakt schade aan het weefsel van de alvleesklier zelf. Hierdoor worden nog meer enzymen afgescheiden, waardoor de alvleesklier zichzelf steeds verder ‘verteerd’ en ontstoken raakt.

Chronische alvleesklierontsteking

Bij een chronische alvleesklierontsteking is er sprake van een steeds terugkerende of langdurige ontsteking van de alvleesklier. Door de chronische ontsteking gaat de functie van de alvleesklier steeds verder achteruit en ontstaat blijvende schade.  Doordat de alvleesklier een grote reservecapaciteit heeft, is er niet direct sprake van functieverlies. Dit betekent dat er wel een ontsteking is maar nog geen klachten. De vertering van het voedsel en de bloedsuikerspiegel kunnen nog geruime tijd normaal blijven. Op welk moment er wel klachten ontstaan, is per patiënt verschillend.

Oorzaken

Een acute alvleesklierontsteking ontstaat meestal door galstenen of door overmatig alcoholgebruik. Andere minder vaak voorkomende oorzaken kunnen bijvoorbeeld virale infecties, buikoperaties, medicatie en onderzoek (ERCP) zijn. In sommige gevallen is de oorzaak onbekend.

Herhaaldelijke aanvallen van een acute alvleesklierontsteking kunnen tot een chronische alvleesklierontsteking leiden. Overmatig alcoholgebruik is een belangrijke oorzaak voor chronische alvleesklierontsteking. Minder vaak voorkomende oorzaken van chronische alvleesklierontsteking zijn bijvoorbeeld galstenen, stofwisselingsziekten, medicatie, erfelijke aanleg of een obstructie door een vernauwing of tumor. Ook is de oorzaak van een chronische alvleesklierontsteking in sommige gevallen niet bekend.

Klachten

Het verloop van de ziekte is wisselend en kan per patiënt anders verlopen.

Acute alvleesklierontsteking

De meest kenmerkende klacht is de pijn midden in de buik, die acuut en heftig verloopt. De pijn kan uitstralen naar de rug, linkerzij en linkerschouder. Bijkomende klachten kunnen zijn misselijkheid en braken, koorts en een versnelde ademhaling. Na een maaltijd kunnen de klachten toenemen.

Chronische alvleesklierontsteking

Bij chronische alvleesklierontsteking is pijn het voornaamste symptoom. De pijn kan continu aanwezig zijn of wordt aanvalsgewijs ervaren. Een aantal mensen met chronische alvleesklierontsteking heeft geen pijn. De pijn zit vooral in het midden van de bovenbuik en kan uitstralen naar de zij en naar de rug en is vaak aan de maaltijden gerelateerd. Andere klachten zijn verminderde eetlust, misselijkheid en braken. Deze klachten verergeren na de maaltijd.

Na verloop van jaren neemt het aantal spijsverteringsenzymen dat de alvleesklier produceert, door het proces van verlittekening af. Daardoor worden met name vetten uit de voeding minder goed verteerd en kan er vetdiarree ontstaan. Hierdoor kunnen er tekorten ontstaan aan in vet oplosbare vitamines. Verder kan vetdiarree, samen met de angst voor pijn tijdens het eten, leiden tot ongewenst gewichtsverlies.

Behandeling

De behandeling van acute alvleesklierontsteking is gericht op het voorkomen van complicaties en verminderen van de klachten. Als een galsteen de oorzaak is, zal de arts deze verwijderen. Als teveel alcohol de oorzaak is, dan is het belangrijk dat u stopt met het drinken van alcohol.

De behandeling van een chronische alvleesklierontsteking bestaat uit pijnbestrijding, het voorkomen van tekorten aan alvleesklierenzymen en andere complicaties. Tevens is het voorkomen en behandelen van ondervoeding bij chronische alvleesklierontsteking erg belangrijk.

Voedingsadviezen bij een acute alvleesklierontsteking

Voeding is belangrijk om te voorkomen dat u achteruit gaat in conditie en weerstand.

Het is voor de alvleesklier het moeilijkst om enzymen te produceren die een rol spelen in de vertering van vetten.

Extreem vette voeding is niet aan te raden, dit is voor niemand gezond. Hiervoor geldt dat dit met mate gebruikt dient te worden. Denk hierbij aan:

• Broodbeleg: worstsoorten, buitenlandse kaas (zoals bijv. brie, camembert).
• Snacks: saucijzenbroodje, ragoutbroodje, kroket, frikadel e.d., gekruide chips / noten, koekjes e.d.
• Vlees: vlees met grote vetranden, sterk gekruid vlees (bijv. shoarma)

Tijdens een acute alvleesklierontsteking wordt alcohol afgeraden.

Na herstel van een acute alvleesklierontsteking mag u in principe alles weer eten en drinken. Het advies is te eten volgens de Richtlijnen Goede Voeding van het Voedingscentrum.

Aanbevolen hoeveelheden volgens Richtlijnen Goede Voeding van het Voedingscentrum:

brood                                                  vier tot acht sneden

aardappelen                                       drie tot vijf stuks (150 – 250 gram)

groente                                               vijf grote lepels (250 gram)

fruit                                                    twee stuks

melk- en melkproducten                   twee tot vier porties

kaas                                                    twee plakken (40 gram)

vlees(waren) of gevogelte               maximaal 500 gram per week

vis                                                          één keer per week

smeer- en bereidingsvetten              40 -65 gram

noten                                                     25 gram

eieren                                                    twee tot drie per week

dranken                                              anderhalve tot twee liter

Voedingsadviezen bij een chronische alvleesklierontsteking

Mensen die al langere tijd een chronische alvleesklierontsteking hebben, kunnen onbedoeld gewicht verliezen. Dit komt door de pijn en doordat de ontsteking het lichaam veel energie kost. Als u steeds pijn krijgt na het eten, kan dat een sterke prikkel zijn om niet meer te eten. Het kan ook zijn dat u bepaalde voedingsmiddelen weglaat omdat u daar pijn van krijgt. Daardoor krijgt u mogelijk niet genoeg voedingsstoffen binnen. Toch is het belangrijk om het te blijven proberen. Eet vooral kleine porties verspreidt over de dag, bij voorkeur drie hoofdmaaltijden en drie tussendoortjes. Voldoende energie en eiwitten zijn belangrijk om uw gewicht en spiermassa te behouden. Eiwitten zijn nodig voor herstel van lichaamsweefsels. Het advies is dan ook volop gebruik te maken van onderstaande eiwitrijke voedingsmiddelen.

Eiwitrijke voedingsmiddelen:

• Melk en melkproducten (vla, kwark, yoghurt, karnemelk, kaas, etc.);
• Vlees, vis, gevogelte, ei en vleesvervangers;
• Peulvruchten en sojabonen/ sojaproducten;
• Noten

Verder is het niet altijd makkelijk om zelf weer voldoende en gezond te gaan eten. Hieronder volgen een aantal extra adviezen:

• Wissel koude, warme, zoete en hartige gerechten met elkaar af.
• Neem rustig de tijd om te eten.
• Om uw voeding energierijker te maken is het verstandig om vaker iets kleins tussendoor te nemen. Veel kleine maaltijden verspreid over de dag leveren namelijk extra energie/calorieën. Ook voor de alvleesklier is het goed om frequent kleine porties te eten, zodat er niet ineens veel verteringsenzymen nodig zijn en dit ook gespreid wordt over de dag.

Tussendoortjes

• Geschikte tussendoortjes kunnen bijvoorbeeld een plak ontbijtkoek met (dieet)margarine, koek(je), schaaltje yoghurt of kwark, cracker of beschuit met beleg, blokjes kaas, plakjes vleeswaren, nootjes of toastje met salade of vis zijn.
• Maak ruim gebruik van melkproducten.

Bij de broodmaaltijd:

• Kies voor dubbel (hartig) beleg.
• Gebruik ruim (dieet) margarine of roomboter in plaats van (dieet)halvarine.
• Neem volle producten in plaats van halfvolle of magere producten.
• Gebruik eventueel (ongeklopte) slagroom door pap, vla of yoghurt.

Bij de warme maaltijd:

• Gebruik ruim vlees, vis, gevogelte ei of vleesvervangers.
• Voeg indien mogelijk (vloeibare) margarine toe aan groente, jus of aardappelpuree.
• Voeg eventueel (ongeklopte) slagroom toe aan aardappelpuree of nagerecht.
• Extra sausje over groente en/of vlees.

Alcohol bij chronische alvleesklierontsteking

Wat de oorzaak van chronische alvleesklierontsteking ook is, het is belangrijk dat u absoluut geen alcohol gebruikt. Alcohol kan de achteruitgang van de alvleesklier versnellen en veel pijn veroorzaken. Alcohol zorgt ervoor dat de alvleesklier extra spijsverteringsenzymen afscheidt. Dat kan schadelijk zijn voor de cellen van de alvleesklier.

Pancreasenzymenpreparaten

Als er onvoldoende spijsverteringsenzymen in de darm zijn kan uw lichaam de voedingstoffen, met name vetten, niet goed opnemen. Dit kan de volgende klachten geven:

• Vol en opgeblazen gevoel na de maaltijd.
• Overmatige gasvorming en buikkrampen.
• Frequentere ontlasting, sterkere reuk dan normaal, vaak beige/grijs van kleur, vettige ontlasting die blijft plakken aan het toilet.

Door de verminderde opname van vet en andere voedingsstoffen kan gewichtsverlies en een tekort aan de in vet oplosbare vitamines A, D, E en K ontstaan. De darm neemt deze vitamines niet goed op. De vitamines gaan gedeeltelijk verloren via de vettige ontlasting. Het gebruik van pancreasenzympreparaten zorgt voor voldoende enzymen in de darm. Dit verbeterd de vertering en opname van voedingsstoffen.

Als u deze pancreasenzympreparaten nodig heeft, zal de arts het voorschrijven. De arts of diëtist bepaalt vervolgens de hoeveelheid enzymen die u nodig heeft. De hoeveelheid per maaltijd is vooral afhankelijk van de hoeveelheid vet die in de maaltijd zit en de hoeveelheid pancreasenzymen die uw lichaam zelf nog aanmaakt.

Hoe verder?

Door u zelf regelmatig te wegen kunt u veranderingen in uw gewicht volgen. Lukt het niet gezonde en voldoende te eten? Valt u verder af? Neem dan contact op met uw diëtist.

Meer informatie

U kunt extra informatie vinden op de volgende websites:

Maag Lever Darm Stichting: www.mlds.nl.
Alvleeskliervereniging: www.alvleeskliervereniging.nl.
Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl.

Contact