In Adrz respecteren we de verschillende meningen die er over euthanasie bestaan, zowel bij patiënten als bij artsen en verpleegkundigen. In deze folder geven we u alleen feitelijke informatie over euthanasie.
Euthanasie is geen gemakkelijk onderwerp. Wij begrijpen dat dit veel gevoelens bij u kan oproepen. Heeft u behoefte aan een gesprek of heeft u vragen over deze folder? Neemt u dan gerust contact op met uw arts, verpleegkundige of een geestelijk verzorger.
Wat is euthanasie en wat is hulp bij zelfdoding?
Euthanasie
We spreken van euthanasie als een arts uw leven beëindigt op uw uitdrukkelijk verzoek. De arts dient u medicijnen toe die de dood tot gevolg hebben.
Hulp bij zelfdoding
Soms is het mogelijk dat de patiënt zelf een drank met dodelijke medicijnen inneemt. De arts is hierbij altijd aanwezig. We spreken dan van hulp bij zelfdoding: op uw uitdrukkelijk verzoek geeft de arts u hulp bij het beëindigen van uw leven. De arts haalt de drank op bij de apotheker en geeft deze aan u. U neemt zelf de drank in die de dood tot gevolg heeft.
Euthanasiewet
Euthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de Euthanasiewet. Meer hierover leest u in deze folder.
Wat is géén euthanasie?
Niet meer behandelen
We spreken niet van euthanasie als u de arts vraagt om u niet meer te behandelen. Ook een niet-reanimeren verklaring is geen euthanasie. U heeft als patiënt het recht om een behandeling te weigeren, zolang u wilsbekwaam bent. Met wilsbekwaam bedoelen we dat u zelf uw situatie kunt inschatten, bepaalde informatie kunt begrijpen en de gevolgen van uw besluit kunt overzien.
Palliatieve sedatie
Verder is euthanasie niet hetzelfde als palliatieve sedatie. Bij palliatieve sedatie geeft een arts u medische hulp om ervoor te zorgen dat u zo min mogelijk hoeft te lijden. Daar moet een duidelijke reden voor zijn, bijvoorbeeld pijn of benauwdheid. Als de arts u de juiste hoeveelheid medicijnen toedient om uw lijden te verlichten, gaat u daar niet aan dood. U overlijdt aan de ziekte zelf. Er is daarom geen sprake van euthanasie.
Medisch zinloos handelen
Het niet beginnen van een medisch zinloze handeling, of het stoppen daarvan, valt ook niet onder het begrip euthanasie. In deze gevallen sterft u een natuurlijke dood.
Wat zegt de Nederlandse wet over euthanasie?
In het Wetboek van Strafrecht staat vermeld dat euthanasie strafbaar is. Ook hulp bij zelfdoding is strafbaar (art 293 lid 1 en art 294 lid 1). In het tweede lid van deze wetsartikelen is een uitzondering opgenomen. Hierin staat dat een arts die euthanasie uitvoert niet strafbaar is als hij zich aan de zogenaamde zorgvuldigheidseisen heeft gehouden. Deze eisen staan genoemd in de Euthanasiewet. Een regionale toetsingscommissie beoordeelt achteraf of de euthanasie volgens de regels is uitgevoerd.
Zorgvuldigheidseisen
De Euthanasiewet geldt sinds 1 april 2002. De volledige naam van deze wet is ‘Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding’. In deze wet staat beschreven aan welke zorgvuldigheidseisen een arts moet voldoen bij het uitvoeren van een euthanasieverzoek of een verzoek om hulp bij zelfdoding. Het gaat om zes eisen.
- De arts moet ervan overtuigd zijn dat u echt zelf vraagt om euthanasie of hulp bij zelfdoding en daar goed over nagedacht heeft. Meer over het euthanasieverzoek leest u verderop in deze folder.
- De arts moet ervan overtuigd zijn dat er bij u sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk (niet te verdragen) lijden. Een situatie noemen we uitzichtloos als deze niet te verbeteren is met een aanvaardbare medische behandeling. Of lijden ondraaglijk is, bepaalt de arts in overleg met u. Ook de angst om niet meer waardig te kunnen sterven kan een vorm van ondraaglijk lijden zijn.
- De arts moet u uitleg hebben gegeven over de situatie waarin u zich bevindt, en over uw vooruitzichten. De arts legt in uw patiëntendossier vast wat er besproken is.
- De arts moet samen met u tot de conclusie zijn gekomen dat er geen redelijke andere oplossing is voor deze situatie. Ook dit legt de arts vast in uw patiëntendossier. De arts moet ten minste één andere, onafhankelijke arts raadplegen: een SCEN-arts. SCEN staat voor Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland.
- Deze andere arts moet u persoonlijk hebben gezien en schriftelijk zijn oordeel hebben gegeven over bovengenoemde vier zorgvuldigheidseisen.
- De arts moet de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig uitvoeren. De arts moet dit ook melden aan de gemeentelijk lijkschouwer.
Euthanasie is geen recht
In de wet staat niet dat mensen recht hebben op euthanasie. Als u de arts om euthanasie vraagt, is hij niet verplicht om dat verzoek uit te voeren. Een arts kan principiële of emotionele bezwaren hebben. Binnen Adrz is afgesproken dat in een dergelijk geval de arts ervoor zorgdraagt dat u uw wens met een andere arts kunt overleggen.
Heeft u een verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding?
Een verzoek om euthanasie kunt u mondeling of schriftelijk doen. Een schriftelijke wilsverklaring is een waardevol hulpmiddel bij de toetsing achteraf. Een verklaring die u zelf heeft opgesteld is net zo rechtsgeldig als een voorgedrukt exemplaar.
Het schriftelijke verzoek moet actueel zijn en daardoor van zeer recente datum. Een ‘oude’ euthanasieverklaring is niet voldoende, omdat deze niet is toegespitst op uw huidige situatie. U stelt deze verklaring zelf op (handgeschreven of getypt), waarbij u hulp kunt vragen aan uw partner of naasten.
De onderstaande punten bieden u een leidraad voor de inhoud van deze verklaring
- Aan wie richt u het verzoek?
Aan de medisch specialist. Dit doet u zowel mondeling als schriftelijk. Voor de schriftelijke aanvragen kunt u zelf uw tekst bedenken maar er zijn ook standaardformulieren voor. - Bent u zich bewust van het definitieve karakter van euthanasie?
U geeft aan dat u beseft dat euthanasie betekent dat een arts op uw uitdrukkelijk verzoek uw leven beëindigt met het doel een einde te maken aan uw lijden. - Waarom is het lijden voor u zo ondraaglijk geworden?
U vermeldt uw klachten en beschrijft waarom deze klachten – bijvoorbeeld pijn, misselijkheid, niets meer kunnen doen, bedlegerig zijn – maken dat u ondraaglijk lijdt en geen andere uitweg meer ziet dan uw arts te vragen uw leven te beëindigen. - Waarom ervaart u uw lijden als uitzichtloos?
U noemt de ziekte waaraan u lijdt. U geeft aan dat u weet dat uw ziekte niet te genezen is en dat uw arts met u heeft gesproken over mogelijkheden om uw lijden te verlichten. Tevens legt u uit waarom u vindt dat voor u aanvaardbare mogelijkheden ontbreken, om uw lijden te verlichten.
U ondertekent uw schriftelijke wilsverklaring en vermeldt de datum waarop u de verklaring heeft opgesteld. Het is aan te raden uw euthanasieverzoek met uw partner en/of naasten te bespreken en een kopie van uw schriftelijke wilsverklaring zelf te bewaren.
Wat als u wilsonbekwaam bent?
Als u wilsonbekwaam bent, bedoelen we daarmee dat u niet zelf kunt beslissen, of niet in staat bent duidelijk te maken wat u wilt. Bijvoorbeeld omdat u te ziek bent om goed te reageren, in coma ligt of dementerend bent. Als u al een euthanasieverzoek had vóórdat u wilsonbekwaam werd, dan kan euthanasie soms toch uitgevoerd worden binnen de regels van de wet. Een voorwaarde is dat u een schriftelijke euthanasieverklaring heeft. Deze verklaring moet u hebben gemaakt toen u nog wel wilsbekwaam was. De verklaring mag niet ouder zijn dan vijf jaar. Ook in de situatie van wilsonbekwaamheid moet de arts aan de zorgvuldigheidseisen voldoen. En net als bij een wilsbekwame patiënt is euthanasie bij een wilsonbekwame patiënt niet af te dwingen.
Wat als een patiënt minderjarig is (jonger dan 18 jaar)?
- Euthanasie of hulp bij zelfdoding bij patiënten die jonger zijn dan 12 jaar, is niet in de Euthanasiewet opgenomen en dus niet toegestaan.
- Bij patiënten van 12 tot 16 jaar is er toestemming van de ouders of voogd nodig.
- Bij patiënten van 16 en 17 jaar kan de arts euthanasie of hulp bij zelfdoding uitvoeren zonder toestemming van de ouders of voogd. Voorwaarde is wel dat de arts dit met de ouders heeft overlegd.
Hoe wordt euthanasie of hulp bij zelfdoding uitgevoerd?
De voorbereiding
Het is raadzaam om met uw partner, uw familie of met anderen goed over uw overweging te praten. Ook voor hen is uw uiteindelijke beslissing ingrijpend en moeilijk. Verpleegkundigen of andere hulpverleners, zoals een geestelijk verzorger kunnen u begeleiden in het verwerken van uw gevoelens en het maken van een beslissing.
De zorgvuldigheid rond het besluit tot euthanasie kost tijd. Eerst moet aan de zorgvuldigheidseisen worden voldaan en moet een onafhankelijke arts met u gesproken hebben. Ook nadat de beslissing is genomen en u uw verzoek heeft ondertekend kost de voorbereiding nog enige tijd. Een dergelijke beslissing wordt besproken met het team hulpverleners dat bij de euthanasie − soms indirect − betrokken is.
De uitvoering van de euthanasie zelf moet in alle rust plaatsvinden. Daarom zoeken wij met u naar een geschikt tijdstip. We spreken met u een plaats af en we overleggen met u wie van uw naasten aanwezig zullen zijn. Om praktische redenen vindt de euthanasie gewoonlijk overdag op een doordeweekse dag plaats.
De uitvoering van euthanasie of hulp bij zelfdoding
De uitvoering van euthanasie is voor iedere patiënt anders. De middelen daarvoor worden via een infuus of een injectie toegediend. U kunt van tevoren in een lichte slaaptoestand worden gebracht. U overlijdt binnen vijf tot vijftien minuten na toediening van de medicijnen.
Hulp bij zelfdoding is alleen mogelijk als u zélf een drankje met dodelijke medicijnen kunt innemen. U mag geen maag-darmstoornissen hebben waardoor u het drankje bijvoorbeeld (deels) uit zou kunnen braken. De arts haalt de drank op bij de apotheker, geeft deze aan u, en is aanwezig als u de drank inneemt. U overlijdt minder snel dan bij euthanasie via infuus of injectie.
Na het overlijden
Het is belangrijk te weten dat euthanasie/hulp bij zelfdoding geen ‘natuurlijk overlijden’ is. Dit betekent dat na de euthanasie of hulp bij zelfdoding een officiële procedure moet worden afgewikkeld. Een arts in dienst van de gemeente (de lijkschouwer) komt naar het ziekenhuis toe en schouwt het stoffelijk overschot. Hij gaat na hoe en met welke middelen het leven is beëindigd en verzamelt de benodigde documenten. Daarna neemt hij contact op met de Officier van Justitie voor een verklaring van geen bezwaar. Dit proces kan enige uren duren.
Lichamelijke verzorging na het overlijden is pas toegestaan, nadat de lijkschouwer zijn werk heeft afgerond.. Daarna kan de begrafenisondernemer de met u en uw naasten gemaakte afspraken uitvoeren.
Euthanasieverzoek in Adrz
Bent u in Adrz opgenomen met een ongeneeslijke ziekte en heeft u een euthanasiewens? Bespreekt u dit dan met uw arts en/of verpleegkundige.
Sinds 2018 heeft Adrz een protocol Levensbeëindigend handelen, goedgekeurd door de Raad van Bestuur en Vereniging Medische Staf. In het protocol staat vastgelegd hoe de arts moet omgaan met een euthanasieverzoek.
Wilt u meer informatie?
De arts of verpleegkundige kan u meer informatie geven over euthanasie en hulp bij zelfdoding.